Mianem choroby cywilizacyjne określa się te schorzenia niezakaźne, które spowodowane są postępem cywilizacji. Do ich rozwoju przyczyniają się czynniki psychologiczne (np. stres, zaburzenia lękowe) oraz czynniki środowiskowe (m.in. siedzący tryb życia czy otyłość). Wśród najczęściej występujących chorób cywilizacyjnych wymienia się nowotwory, cukrzycę, otyłość, chorobę niedokrwienną serca, nadciśnienie tętnicze, zawał serca, astmę oskrzelową, raka płuc, POCHP, alergie i nadwrażliwości pokarmowe, próchnicę zębów, osteoporozę, a także niektóre choroby psychiczne m.in. depresja, anoreksja, zaburzenia lękowe.
Wśród najczęstszych przyczyn zgonów wymienia się choroby układu krążenia oraz nowotwory. Mają one wiele wspólnych czynników ryzyka m.in. otyłość i nadwaga, niezdrowa dieta, brak aktywności fizycznej, nadmierna konsumpcja alkoholu.
Otyłość jest nie tylko jednostką chorobową samą w sobie, ale również stanowi ryzyko lub przyczynę innych chorób, w tym nadciśnienia tętniczego, choroby wieńcowej serca, udaru mózgu, cukrzycy typu 2, chorób pęcherzyka żółciowego, zapaleń kości i stawów, bezdechu sennego oraz wielu rodzajów nowotworów – piersi, jelita grubego, macicy, jajnika, okrężnicy. Za otyłość u osób dorosłych uznaje się wartości BMI wyższe lub równe 30 kg/m2.
Choroby cywilizacyjne – przyczyny
Choroby cywilizacyjne rozwijają się w wyniku współistnienia wielu czynników, w tym genetycznych, psychologicznych i środowiskowych. Do ich rozwoju przyczynia się m.in.:
- nadwaga i otyłość
- niska aktywność ruchowa
- palenie papierosów
- nieodpowiednia dieta
- skażenie środowiska
- hałas
- promieniowanie jonizujące
- stres
- zaburzenia psychiczne
Jak zapobiegać chorobom cywilizacyjnym?
W profilaktyce chorób cywilizacyjnych niezmiernie ważne jest utrzymywanie prawidłowej masy ciała. Według WHO prawidłowy wskaźnik BMI dla osób dorosłych wynosi od 18,5 do 25 kg/m2. BMI wylicza się poprzez podzielenie wagi [kg] przez wzrost w metrach podniesiony do kwadratu (przemnożony przez siebie). Dla przykładu BMI osoby o masie ciała 70 kg i wzroście 160cm będziemy liczyć następująco:
BMI= 70kg / (1,6m x 1,6m) = 70 kg/ 2,56m2 = 27, 34 kg/m2
Wskaźnik BMI przekracza 25, co sugeruje nadmierną masę ciała.
Poza prawidłową wagą istotna jest umiarkowana, regularna aktywność fizyczna (30-60 minut) przez większość dni w tygodniu, niepalenie papierosów oraz zmniejszenie ilości wypijanego alkoholu poniżej 100g czystego alkoholu na tydzień. Zaleca się stosowanie diety śródziemnomorskiej lub diety DASH, która zawiera tłuste ryby morskie, warzywa, owoce oraz produkty pełnoziarniste. Pamiętajmy, że składniki zawarte w żywności mogą wywierać działanie przeciwzapalne i przeciwnowotworowe. Szczególnie często analizowaną grupą są kwasy tłuszczowe omega-3. Według badań, spożywane w dawce co najmniej 2g/dobę (a najlepiej >4g/dobę) znacząco zmniejszają stężenie białka ostrej fazy zapalnej (CRP) oraz śmiertelność z powodu chorób układu krążenia. Warto odżywiać się odpowiednio, by cieszyć się zdrowiem na lata.
Przypisy
- Tur, J.A., et al., Dietary sources of omega 3 fatty acids: public health risks and benefits. Br J Nutr, 2012. 107 Suppl 2: p. S23-52.
- Knuuti, J., et al., 2019 ESC Guidelines for the diagnosis and management of chronic coronary syndromes. Eur Heart J, 2020. 41(3): p. 407-477.
- Venturini, E., et al., Oncology and Cardiac Rehabilitation: An Underrated Relationship. J Clin Med, 2020. 9(6).
- Osiński W. Nadwaga i otyłość. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2016.
- Sut, A., Pytel, M., Zadrozny, M., Golanski, J., & Rozalski, M. (2019). Polyphenol-rich diet is associated with decreased level of inflammatory biomarkers in breast cancer patients. Roczniki Państwowego Zakładu Higieny, 70(2).
- Sut, A., Chiżyński, K., Różalski, M., & Golański, J. (2020). Dietary intake of omega fatty acids and polyphenols and its relationship with the levels of inflammatory markers in men with chronic coronary syndrome after percutaneous coronary intervention. Kardiologia Polska (Polish Heart Journal), 78(2), 117-123.
Be First to Comment